Παρασκευή 29 Μαΐου 2015

Κρίσιμα ζητήματα με αφορμή το έγκλημα της εργοδοσίας στα ΕΛΠΕ



Της Εύης ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ*
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ Πέμπτη 28 Μάη 2015
Οι τρεις νεκροί του πρόσφατου εργοδοτικού εγκλήματος στα ΕΛΠΕ δεν είναι οι πρώτοι, και δεν θα είναι και οι τελευταίοι, αν οι εργαζόμενοι δεν πάρουν την τύχη τους στα χέρια τους. Οι κίνδυνοι για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία δεν αποτελούν φυσικό φαινόμενο, δεν πρόκειται να εξαφανιστούν, όσο θα συνεχίζουμε να βαδίζουμε στο δρόμο ανάπτυξης που θυσιάζει τις λαϊκές ανάγκες και τις ζωές των εργατών στο βωμό του καπιταλιστικού κέρδους.
Στη χώρα μας, κάθε τρεις μέρες ένας εργαζόμενος πεθαίνει από εργατικό ατύχημα. Χιλιάδες σακατεύονται ή πεθαίνουν μετά από χρόνια από τις επαγγελματικές ασθένειες που θερίζουν. Αντίστοιχη είναι η κατάσταση στις χώρες της ΕΕ και παγκόσμια.
Το πρόσφατο εργατικό ατύχημα ήρθε να μας θυμίσει ότι δεν κινδυνεύουν μόνο οι εργαζόμενοι στους χώρους δουλειάς επειδή οι εργοδότες δεν παίρνουν μέτρα ασφάλειας. Ο μεγάλος κίνδυνος για ολόκληρη την περιοχή, για το σύνολο των εργαζομένων και των κατοίκων, είναι αυτός του βιομηχανικού ατυχήματος μεγάλης έκτασης (ΒΑΜΕ).

Ας σκεφτούμε: Τι θα μπορούσε να συμβεί αν η φωτιά στα ΕΛΠΕ γινόταν αφορμή για ένα αλυσιδωτό ατύχημα; Αν επηρεάζονταν γειτονικές μονάδες εντός ή εκτός της εγκατάστασης; Ποιες θα ήταν οι επιπτώσεις για τα γειτονικά εργοστάσια και για τους κατοίκους της περιοχής;
Γνωρίζουμε όλοι ότι η άναρχη γειτνίαση βιομηχανίας - κατοικίας στην περιοχή του Θριασίου, όπως και σε άλλες περιοχές της χώρας μας, εγκυμονεί τον κίνδυνο ενός ΒΑΜΕ. Γνωρίζουμε ότι καμία ουσιαστική ενημέρωση και εκπαίδευση του πληθυσμού δεν έχει πραγματοποιηθεί για το πώς θα προστατευτούμε από ένα τέτοιο ατύχημα.
Απαιτούμε να απαντήσουν συγκεκριμένα οι αρμόδιοι, σε μια σειρά από επείγοντα ερωτήματα:
Τα σχέδια που υπάρχουν στα χαρτιά, λαμβάνουν υπόψη το σύνολο των κινδύνων και την αλληλεπίδρασή τους στην περιοχή; Εχουν επικαιροποιηθεί;
Υπάρχουν επαρκές προσωπικό, οργάνωση, εξοπλισμός και μέσα για την εφαρμογή ενός τέτοιου σχεδίου;
Υπάρχουν δρόμοι και μέσα διαφυγής, αν αυτό απαιτηθεί για το σύνολο του πληθυσμού;
Υπάρχουν επαρκείς υποδομές για την αποκατάσταση της υγείας των πληγέντων;
Δυστυχώς, γνωρίζουμε την αρνητική απάντηση, τον μεγάλο κίνδυνο για τη ζωή μας.
Κρίσιμα ερωτήματα ζητούν απαντήσεις
Οφείλουμε να φωτίσουμε την αλήθεια και να απαντήσουμε στα δύσκολα ερωτήματα: Ποιος ευθύνεται για το ατύχημα στα ΕΛΠΕ; Για τα άλλα εργατικά ατυχήματα που συμβαίνουν καθημερινά; Τι φταίει και είναι έτσι η κατάσταση όσον αφορά στην πρόληψη και προετοιμασία αντιμετώπισης ενός ΒΑΜΕ;
Η εύκολη απάντηση θα ήταν να πούμε ότι φταίει κάποιος μηχανικός ή κάποιο στέλεχος της εταιρείας, ότι φταίνε οι ίδιοι οι εργαζόμενοι γιατί δεν προσέχουν. Να περιοριστούμε στο αίτημα να αυξηθεί απλά ο αριθμός των επιθεωρητών εργασίας και των ελέγχων. Να αποδεχτούμε την επικινδυνότητα λόγω της φύσης της παραγωγικής δραστηριότητας ενός διυλιστηρίου και κάποιας άλλης χημικής βιομηχανίας, να αποδεχτούμε κατά συνέπεια και την επικινδυνότητα για κάθε περιοχή που περιλαμβάνει τέτοιες βιομηχανίες.
Ολες αυτές οι εύκολες απαντήσεις κρύβουν, συσκοτίζουν τον πραγματικό ένοχο, την άρχουσα τάξη, τους μονοπωλιακούς ομίλους. Για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων, αλλά και για την προστασία της δημόσιας υγείας και ασφάλειας, την προστασία του περιβάλλοντος, υπάρχουν δοκιμασμένες τεχνικές και οργανωτικές λύσεις με βάση το σημερινό επίπεδο ανάπτυξης της επιστήμης και της τεχνικής.
Υπάρχει επίσης και σχετική νομοθεσία. Στην πράξη όμως δεν εφαρμόζονται τα μέτρα. Δεν εφαρμόζεται ούτε καν αυτό το νομοθετικό πλαίσιο που ισχύει, π.χ. το νομοθετικό πλαίσιο για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων, την πυροπροστασία, την οδηγία Seveso για τα ΒΑΜΕ, την προστασία του περιβάλλοντος.
Ο λόγος είναι ότι τα μέτρα κοστίζουν και μειώνουν το ποσοστό κέρδους των μονοπωλιακών ομίλων. Ο βασικός παράγοντας που καθορίζει κάθε επιλογή του εργοδότη σε σχέση με τις συνθήκες εργασίας, την ασφάλεια της εγκατάστασης και την προστασία του περιβάλλοντος, είναι η επίδραση που θα έχει η επιλογή αυτή στο κέρδος της επιχείρησης.
Η συγκεκριμένη προσέγγιση του ζητήματος αποτυπώνεται και στην κυρίαρχη αντίληψη σήμερα για την υγεία, που εστιάζει το πρόβλημα στη διασφάλιση της ικανότητας του εργάτη να αποτελεί το θύμα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, να πουλά την εργατική του δύναμη. Για το κεφάλαιο, η υγεία του εργάτη περιορίζεται στην απουσία ασθένειας ή αναπηρίας. Αντίθετα, για το ταξικό εργατικό κίνημα, η υγεία είναι η κατάσταση πλήρους σωματικής, πνευματικής και ψυχικής ευεξίας και όχι μόνο η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας.
Ο κάθε επιχειρηματικός όμιλος μετρά, από τη μια, το «κόστος της ζωής και της υγείας» των εργαζομένων, κόστος που «μετριέται» σε πρόστιμα και αποζημιώσεις, καθώς και κόστος χαμένων εργατοωρών λόγω ατυχήματος ή ασθένειας. Από την άλλη βάζει το κόστος των μέτρων προστασίας, το κόστος δηλαδή των τεχνικών μέτρων (π.χ. κατάλληλου εξοπλισμού, προληπτικής συντήρησης), το κόστος εκπαίδευσης, το κόστος από την καθυστέρηση των εργασιών για να γίνουν οι διαδικασίες με ασφάλεια και να υπάρχει κατάλληλο σχέδιο έκτακτης ανάγκης, το κόστος απασχόλησης επαρκούς προσωπικού. Τελικά, το κόστος των μέτρων προστασίας είναι πολύ μεγαλύτερο από το κόστος που μπορεί να έχει ο εργοδότης αν δεν πάρει τα μέτρα.
Παράγοντες, όπως η εντατικοποίηση, η υπερωριακή εργασία, η εργασιακή ανασφάλεια, οι αναδιαρθρώσεις στην εργασία (π.χ. τάση προώθησης εργασιών σε εργολάβους, οι ελαστικές μορφές απασχόλησης), η αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, αυξάνουν τον κίνδυνο πρόκλησης εργατικού ατυχήματος και επαγγελματικής ασθένειας, έχουν ως αποτέλεσμα την πρόωρη φθορά της υγείας των εργαζομένων.
Ο ρόλος του αστικού κράτους
Ο πραγματικός μας αντίπαλος για τους κινδύνους για την εργασιακή και δημόσια ασφάλεια και υγεία είναι οι επιχειρηματικοί όμιλοι, το καπιταλιστικό σύστημα, το αστικό κράτος που υπηρετεί την κερδοφορία των ομίλων, συγκαλύπτει την ανεξέλεγκτη δράση της εργοδοσίας.
Ο ρόλος του αστικού κράτους εκφράζεται με πολλούς τρόπους:
-- Με την προώθηση των αναδιαρθρώσεων σε ασφαλιστικά και εργασιακά δικαιώματα.
-- Με τους ψευδεπίγραφους και ελλιπείς ελέγχους από τους αρμόδιους ελεγκτικούς μηχανισμούς. Οι ελάχιστοι επιθεωρητές που υπηρετούν σήμερα στη χώρα μας πρέπει να φέρουν εις πέρας το ελεγκτικό τους έργο με τεράστιες ελλείψεις σε υλικοτεχνική υποδομή. Στη σκόπιμη υπονόμευση των ελεγκτικών μηχανισμών πρέπει να προστεθεί και ο προσανατολισμός των ελέγχων μέσα από την ίδια τη νομοθεσία, που δεν εστιάζει στην εργοδοτική ευθύνη, αντίθετα προωθεί την ταξική συνεργασία. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και στις περιπτώσεις που γίνονται έλεγχοι μετά από ένα ατύχημα, υπάρχει προσπάθεια να μετατοπιστεί η εργοδοτική ευθύνη στις πλάτες των εργαζομένων, των τεχνικών ασφάλειας ή άλλων εμπλεκόμενων (που και αυτοί είναι εργαζόμενοι).
-- Με την απουσία δημόσιων υποδομών για την υγεία και ασφάλεια και την παράδοσή τους σε ιδιωτικές εταιρείες (τις ΕΞΥΠΠ) και την υποβάθμιση της αναγκαίας έρευνας στους σχετικούς τομείς (π.χ. υποβάθμιση ΕΛΙΝΥΑΕ).
-- Η εμπλοκή πολλών συναρμόδιων υπηρεσιών για την εφαρμογή της νομοθεσίας για τα ατυχήματα μεγάλης έκτασης, η ελλιπής χρηματοδότηση και οι αναδιαρθρώσεις στους δήμους και τις περιφέρειες, αλλά και γενικότερα σε δημόσιες υπηρεσίες που σχετίζονται με την προστασία του πληθυσμού, βοηθούν στη μη αποτελεσματική εφαρμογή της νομοθεσίας και στη μετάθεση των ευθυνών από τη μια υπηρεσία στην άλλη. Η γύμνια του κρατικού μηχανισμού για την αντιμετώπιση φυσικών ή τεχνολογικών καταστροφών φάνηκε στις πρόσφατες πλημμύρες και τις δασικές πυρκαγιές.
-- Με τη διατήρηση σκόπιμων ελλείψεων στο σχετικό νομοθετικό πλαίσιο (π.χ. κενά της νομοθεσίας σε μεθοδολογίες και προδιαγραφές για την εκτίμηση της επικινδυνότητας για τον επαγγελματικό κίνδυνο και για την εκπόνηση και αξιολόγηση των μελετών ασφάλειας και των Σχεδίων Αντιμετώπισης Τεχνολογικών Ατυχημάτων Μεγάλης Εκτασης - ΣΑΤΑΜΕ - για την εφαρμογή της οδηγίας Seveso, απουσία αποδεκτών κριτηρίων για τις αποστάσεις ασφαλείας και τις χρήσεις γης, ζητήματα που αφορούν στα επίπεδα οριακών τιμών έκθεσης, στη διαδικασία αναγνώρισης και καταγραφής των επαγγελματικών ασθενειών, στην εφαρμογή των θεσμών του Τεχνικού Ασφάλειας και του Γιατρού Εργασίας κ.ά.).
-- Με τα κριτήρια του σημερινού χωροταξικού σχεδιασμού που σχετίζεται με το τι, πότε και πού θα οικοδομηθεί, καθώς και με τις προδιαγραφές ποιότητας και ασφάλειας κάθε υποδομής, που υπηρετούν τα μονοπώλια και όχι τις λαϊκές ανάγκες.
Το πρόβλημα είναι πολιτικό
Η υγεία και η ασφάλεια εργαζομένων και λαού, το περιβάλλον θυσιάζονται στο βωμό της ανταγωνιστικότητας του κεφαλαίου. Το ζήτημα είναι, τι θα κάνουμε εμείς; Πώς θα απαντήσουμε απέναντι σε αυτή την κατάσταση;
Μήπως πρέπει να αποδεχθούμε τη μείωση των δικαιωμάτων μας, να αποδεχτούμε να ρισκάρουμε τη ζωή μας, γιατί αλλιώς δεν θα έχουμε δουλειά; Να συνεχίσουμε να ζούμε με τεράστιους κινδύνους για την υγεία και τη ζωή μας, αναμένοντας ότι θα μας σώσει η αλλαγή κυβερνητικής διαχείρισης, μια διαπραγμάτευση που δεν είναι δική μας, στο απώτερο μέλλον;
Πρέπει να πούμε φτάνει πια! Να προτάξουμε το σύνολο των αναγκών μας. Δεν θα διαλέξουμε ποια ανάγκη μας θα θυσιάσουμε για να συνεχίζουν οι όμιλοι να αυγατίζουν τα κέρδη τους. Γι' αυτό σας καλούμε να βαδίσουμε όλοι μαζί, μέσα από τα ταξικά σωματεία, μέσα από τις Λαϊκές Επιτροπές αγώνα, για να βάλουμε τη σφραγίδα μας στις εξελίξεις. Να παλέψουμε για:
-- Να υπάρξει ουσιαστικός έλεγχος από τους ελεγκτικούς μηχανισμούς με προσανατολισμό στην εργοδοτική ευθύνη για τη συνδυασμένη εφαρμογή του συνόλου της νομοθεσίας και των κανονισμών για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων, τη δημόσια υγεία και ασφάλεια και την προστασία του περιβάλλοντος.
-- Να συμπληρωθούν τα κενά της νομοθεσίας, με κριτήριο την εγγενή ασφάλεια και την προσαρμογή του εργασιακού και ευρύτερου περιβάλλοντος στις ανάγκες των εργαζομένων και του λαού.
-- Να εκπονηθούν ολοκληρωμένες εκτιμήσεις επικινδυνότητας και ανάλογα σχέδια έκτακτης ανάγκης για τις βιομηχανικές περιοχές.
-- Να ιδρυθεί κρατικό σώμα Τεχνικών Ασφαλείας και Γιατρών Εργασίας και να δημιουργηθούν δημόσιες υποδομές υποστήριξης των σχετικών διαδικασιών, ενταγμένες αποκλειστικά στο δημόσιο σύστημα Υγείας, να καταργηθούν οι ΕΞΥΠΠ.
-- Να ενισχυθούν ουσιαστικά το ανθρώπινο δυναμικό και η υλικοτεχνική υποδομή του ΣΕΠΕ και των άλλων ελεγκτικών μηχανισμών. Να υπάρξει συνδυασμένη, με σαφή διακριτά καθήκοντα, δράση των Επιθεωρήσεων Ασφαλείας και Υγείας με τις Επιθεωρήσεις Εργασιακών Σχέσεων για την αντιμετώπιση όλων των παραγόντων που επηρεάζουν την υγεία και ασφάλεια (π.χ. εξοντωτικά ωράρια, «μαύρη» εργασία, εργασία ανηλίκων κ.λπ.).
Πάλη προς τη μόνη ελπιδοφόρα προοπτική
Οποιος και αν είναι στην κυβέρνηση, όσο τα κλειδιά της οικονομίας τα έχουν οι επιχειρηματικοί όμιλοι, η υγεία και η ασφάλειά μας θα θυσιάζονται στο βωμό της κερδοφορίας τους.
Η νέα κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ χρεώνεται ήδη θανάτους εργατών στις πρώτες 100 μέρες της θητείας της. Η στάση της στα ΕΛΠΕ δείχνει ότι αφήνει στο απυρόβλητο το μεγάλο κεφάλαιο. Μόνο η κοινωνικοποίηση των μονοπωλίων και γενικότερα των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής, των εργοστασίων, των υποδομών, των μέσων μεταφοράς, της γης, μόνο η εργατική - λαϊκή εξουσία μπορεί να διασφαλίσει πραγματικά τη λαϊκή ευημερία.
Γιατί μόνο τότε μπορεί να υπάρξει επιστημονικός κεντρικός σχεδιασμός της παραγωγής για τη διευρυμένη ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών, καθώς και εργατικός έλεγχος, που θα διορθώνει τα υποκειμενικά λάθη του εκάστοτε συγκεκριμένου σχεδίου.
Αυτός είναι ο μόνος δρόμος που μπορεί να διασφαλίσει φιλική πόλη για τους κατοίκους της, ισόρροπη παρέμβαση του ανθρώπου στη φύση αξιοποιώντας όλα τα διαθέσιμα επιστημονικά εργαλεία και μέσα, το χωροταξικό σχεδιασμό με ισόρροπη κατανομή των βιομηχανικών ζωνών, το εθνικό σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων, την εκπαίδευση των λαϊκών οικογενειών για την αντιμετώπιση ενός ατυχήματος μεγάλης έκτασης.
Στο πλαίσιο αυτού του δρόμου, η Ελευσίνα και το Θριάσιο θα πάψουν να αποτελούν αποθήκη αποβλήτων, χώρο συγκέντρωσης όλων των ρυπογόνων δραστηριοτήτων της Αττικής και σίγουρο θύμα στην περίπτωση ενός βιομηχανικού ατυχήματος μεγάλης έκτασης. Για να ανοίξει ο δρόμος γι' αυτή την ελπιδοφόρα προοπτική πρέπει όλοι να συμβάλουμε στην οργάνωση της λαϊκής αντεπίθεσης, σε κάθε εργασιακό χώρο, σε κάθε κλάδο, σε κάθε γειτονιά.

* Η Εύη Γεωργιάδου είναι μέλος της Ομάδας Περιβάλλοντος του Τμήματος Οικονομίας της ΚΕ του ΚΚΕ